Dodano: 30 listopada 2024
Złote Pióro 20: „Koedukacyjny”, „wpływowy” i „oportunista” - nieakceptowalne zmiany znaczeń słów
Pewne zmiany znaczeń słów w języku są nieuniknione, ale na niektóre zgodzić się nie można.
Mogę zrozumieć, że spolegliwy nie jest już dla większości Polaków tym, na którym można polegać, lecz stał się osobą uległą, co odnotowuje słownik, choć z kwalifikatorem potoczności, mimo że to drugie znaczenie już ma w praktyce zdecydowaną przewagę. Resentyment to oficjalnie niechęć i uraza, ale nieuniknione skojarzenie z innymi słowami rozpoczynającymi się od „re-” sprawia, iż niejeden człowiek myśli, że chodzi o powtórny sentyment. To błąd, ale da się go wytłumaczyć, a kto wie - może i zalegalizować, wówczas byłaby konsekwencja. Niewykluczone, że kiedyś błędem nie będzie. Żarówki już zazwyczaj nie mają żarnika, ale żarzą się w nich jakieś substancje, więc ta nazwa przeszła bezproblemowo na nowe produkty: żarówkę kompaktową i ledową. Pasjonat już bardzo rzadko wpada w pasję, czyli szał (choć to znaczenie słownik jeszcze podaje, ale jako drugie), lecz jest hobbystą. Epicki w zasadzie dotyczy literatury epickiej, ale potocznie może być już czymś wspaniałym.
Znalazłoby się więcej przykładów, gdzie dane słowo znaczy coś innego niż kiedyś, ale skoro nie powoduje to nieporozumień, doszło do akceptacji nowego stanu rzeczy.
Nie mogę jednak absolutnie używać słowa koedukacyjny w znaczeniach, jakie się szerzą. Koedukacja to wspólne nauczanie przedstawicieli obojga płci. „Słownik języka polskiego PWN ” podaje definicję:
wspólne nauczanie i wychowywanie dziewcząt i chłopców.
Tymczasem co mamy dziś koedukacyjnego? Np. toalety i - uwaga! - miejsca noclegowe w hostelach. To powszechny błąd, występujący nawet na portalach do rezerwacji, a więc nie tylko w mowie potocznej. Firmy oferujące pokoje koedukacyjne jakby nie dostrzegały śmieszności i absurdalności swoich ogłoszeń. O jaką tu chodzi edukację? Przecież pokój w hostelu to nie sala wykładowa czy konferencyjna.
Zwróciłem się kiedyś z tym problemem do Poradni Językowej PWN. Pytanie i odpowiedź są zamieszczone pod linkiem. Zacytuję je w całości:
Szanowni Państwo!
Na Booking.com (i nie tylko tam) można spotkać oferty łóżko piętrowe w koedukacyjnym pokoju wieloosobowym. O jaką edukację tu chodzi? Czy to zdanie ma sens, skoro chodzi o miejsce noclegu, a nie salę wykładową?
Ktoś pytał kiedyś już o toaletę koedukacyjną.
Odpowiedź:
Znaczenie przymiotnika koedukacyjny rozszerza się – istnieją toalety koedukacyjne czy pokoje koedukacyjne. Oczywiście, nie chodzi tu (mamy nadzieję…) o wspólną naukę osób obu płci, lecz o ich wspólne przebywanie. Z tradycyjnego znaczenia wyrazu koedukacyjny ‘taki, w którym uczą się i chłopcy, i dziewczęta’ eliminowany jest element związany z nauką i pozostaje wyłącznie ten dotyczący przeznaczenia dla osób obu płci. Takie użycie jest już, jak można sądzić, na tyle powszechne (w budynkach Uniwersytetu Warszawskiego niektóre toalety są opisane jako koedukacyjne właśnie), że w języku potocznym nie razi. W tekstach oficjalnych (szczególnie naukowych) jednak chcielibyśmy widzieć koedukacyjny wyłącznie w jego podstawowym znaczeniu.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
Czyli w języku potocznym można sobie pozwolić na taki żart językowy, ale w oficjalnym to nie ma statusu normy. Pamiętam, że toalety na Jaworzynie Krynickiej były oznaczone terminami baby i chłopy. Zupełnie inaczej w Wolsztynie - tam w jednym z lokali widniały napisy damy i dżentelmeni.
Nie do zaakceptowania jest też pojawiające się użycie słowa wpływowy w znaczeniu „ulegający czyimś wpływom”. Wpływowy to właśnie ten, co wpływa na innych. Czyimś wpływom ulega podatny na wpływy. Nadawanie słowom odwrotnego sensu doprowadzi do nieporozumień.
Podobną opinię mam w kwestii oportunisty. To człowiek bez zasad, działający dla własnych korzyści. Opór zaś stawia oporny, a nie oportunista. Skoro są dwa słowa na określenie różnych postaw, to nie widzę powodu, aby rozszerzać lub zmieniać znaczenie któregokolwiek z nich.
W załączeniu zdjęcie z urlopu w Tarnowie. Choć WC było damsko-męskie, nie nazwano go koedukacyjnym, ale napis i tak jest bardzo oryginalny. Nie polecam osobom wrażliwym!
Marcin Galant
https://mbp.kalisz.pl/p,190,klub-milosnikow-polszczyzny-zlote-pioro#skip
